بررسی تنوع سیتوژنتیکی و بیوشیمیایی چند گونه نعناع و امکان سنجی انگیزش پلی پلوئیدی و تاثیر آن بر خصوصیات مورفولوژیک و بیوشیمیایی پونه کوهی mentha mozaffarianii jamzad.

آزمایشات در چهار بخش اصلی شامل آزمایشات بیوشیمیایی، بررسی های سیتوژنتیکی، آزمایشات انگیزش تتراپلوئیدی و مقایسه خصوصیات رشدی و مواد موثره گیاهان تتراپلوئید و دیپلوئید پونه کوهی انجام شد. به منظور بررسی تنوع بیوشیمیایی عصاره جمعیت های نعناع، آزمایشی بر پایه طرح کاملا تصادفی با 52 تیمار (شامل جمعیت های مختلف مربوط به چهار گونه: نعناع خوراکی m. spicata، پونه وحشی m. longifolia، پونه آبی m. aquatica و پونه کوهی m. mozaffarianii) و 3 تکرار به اجرا درآمد. مهمترین صفات بیوشیمیایی عصاره شامل: میزان کلروفیل (b,a و کل)، کارتنوئید، فلاون و فلاونول، فلاونوئید کل، میزان ترکیبات فنلی کل، میزان فعالیت آنتی اکسیدانی و میزان کربوهیدرات کل اندازه گیری شد. همچنین جمعیت ها از نظر صفات فوق مورد تجزیه خوشه ای قرار گرفتند و همبستگی بین صفات بیوشیمیایی عصاره در جمعیت های هر گونه مورد بررسی قرار گرفت. در بخش دوم، جمعیت های مربوط به چهار گونه فوق از نظر سطح پلوئیدی توسط دستگاه فلوسایتومتری مورد آنالیز قرار گرفتند و سپس شمارش کروموزمی از چندین سیتوتایپ هر گونه انجام شد. در بخش سوم، به منظور انگیزش تتراپلوئیدی در دو جمعیت پونه کوهی، سه آزمایش مختلف طراحی شد. آزمایش اول، تاثیر غلظت های مختلف کلشیسین و زمان خیساندن بر دو جمعیت پونه کوهی (با استفاده از نمونه ریزوم) به صورت فاکتوریل با آرایش 2×2×5 (غلظت کلشیسین، زمان خیساندن و جمعیت)در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. آزمایش دوم، تاثیر غلظت های مختلف کلشیسین بر انگیزش تتراپلوئیدی در دو جمعیت پونه کوهی (تیمار مریسم انتهایی) بررسی شد. در آزمایش سوم، تاثیر غلظت های مختلف کلشیسین به صورت کاربرد همراه با آب آبیاری بر انگیزش تتراپلوئیدی در دو جمعیت پونه کوهی بررسی شد. در بخش پایانی، مقایسه ای از نظر خصوصیات رشدی و میزان مواد موثره گیاهان تتراپلوئید و دیپلوئید پونه کوهی انجام شد. نتایج آزمایشات بیوشیمیایی نشان داد که بین جمعیت ها تفاوت معنی داری از نظر صفات اندازه گیری شده وجود دارد و در هر گونه جمعیت های برتر از نظر هر صفت شناسایی شدند. نتایج آزمایش دوم نشان داد که در گونه نعناع خوراکی و پونه وحشی تنوع سیتوژنتیکی وجود دارد. در گونه نعناع خوراکی سیتوتایپ های دیپلوئید، تریپلوئید، تتراپلوئید و پنتاپلوئید شناسایی شدند. در پونه وحشی نیز سیتوتایپ های دیپلوئید و تریپلوئید شناسایی شدند. جمعیت های پونه آبی همگی اکتاپلوئید و دو جمعیت پونه کوهی نیز دیپلوئید بودند. در آزمایشات انگیزش تتراپلوئیدی، در تیمار ریزوم، با غلظت 025/0 درصد کلشیسین و مدت زمان 6 ساعت خیساندن، تنها در جمعیت کمارج 66/12 درصد گیاهان تتراپلوئید شناسایی شدند و در سایر تیمارها هیچ گیاه تتراپلوئیدی شناسایی نشد. نتایج بررسی های بخش پایانی نشان داد که تغییر سطح پلوئیدی تاثیر معنی داری بر بسیاری از خصوصیات رشدی و مورفولوژیک و مواد موثره پونه کوهی داشت. برخی از خصوصیات رشدی مانند ارتفاع بوته، فاصله میانگره، میانگین وزن تر و خشک برگ، تعداد استولون و همچنین بسیاری از خصوصیات بیوشیمیایی مانند میزان کاروتنوئید، میزان فلاونوئید کل، میزان ترکیبات فنلی، کربوهیدرات کل، درصد اسانس، عملکرد اسانس و اجزای اسانس تحت تاثیر سطح پلوئیدی قرار گرفتند.